Financiën

Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2024 zijn de lasten € 7,35 mln. hoger. De baten zijn € 19,24 mln. hoger. De toevoegingen aan de reserves zijn € 1,65 mln. hoger en de onttrekkingen aan de reserves € 0,67 mln. hoger. De verschillen worden hieronder toegelicht. Als de mutatie een relatie heeft met een ander programma dan wordt dit aangegeven in de voorlaatste kolom. In de financiële toelichting staat vermeld om welke programma's dit gaat.               

(Bedragen x € 1.000)

Mutaties met een effect op de Begroting
1. Ontwikkelingen BUIG
Over 2024 zien we dat het aantal huishoudens dat een Participatie-uitkering nodig heeft gelijk blijft. De kosten zijn toch hoger door de verhoging van het minimumloon in 2023 (€ 9,64 mln.). Wij verwachten meer loonkostensubsidies te betalen, omdat het instrument voor meer inwoners wordt ingezet dan verwacht. (€ 1,0 mln.). De rijksbijdrage valt hierdoor hoger uit. Per saldo is sprake van een financieel voordeel op het BUIG-budget in 2024. Dit wordt verklaard doordat het Rijk de middelen voor uitkeringen verdeeld op basis van een inschatting van het aantal uitkeringen op basis van een model. Het werkelijke aantal uitkeringen in Zaanstad is lager. Daarnaast ontwikkelde het aantal uitkeringen in Zaanstad zich gunstiger dan gemiddeld bij vergelijkbare gemeenten.

2. Ontwikkelingen Armoede
De energietoeslag is een eenmalige tegemoetkoming voor huishoudens met een laag inkomen (tot en met 140% wettelijk minimumloon). Zaanstad kreeg extra middelen om deze toeslag uit te keren aan huishoudens die moeite hebben met de stijgende energiekosten Inwoners konden de energietoeslag tot 1 juli 2024 aanvragen.
We hebben 7.749 huishoudens bereikt met een inkomen tot 120% van het wettelijk minimumloon. Ons streven voor deze inkomensgroep was 8.008 huishoudens. Het bereik bij de overige inkomensgroepen was ook goed: 777 huishoudens met een inkomen tussen 120%-130% (streven was 950) en 775 huishoudens met een inkomen tussen 130%-140% (streven was 630). Daarmee zijn we erin geslaagd om een grote groep inwoners te bereiken met deze eenmalige tegemoetkoming. Deze regeling had een aanmerkelijk hoger bereik dan we normaal gesproken bij andere toeslagen behalen. (Zie ook programma Gezondheid)

3. Ontwikkelingen Participatie
Wij hebben van het Europees Sociaal Fonds een subsidie ontvangen. Wij betalen een deel door aan de andere deelnemende partijen. Wij hebben van het Rijk extra geld ontvangen voor beschutte werkplekken. Het Rijk maakte dat eind mei bekend. Binnen de beperkte ambtelijke capaciteit die we hebben, kunnen wij geen capaciteit vrijmaken om deze plannen in 2024 uit te voeren. Daarnaast schuiven wij de uitvoering van het verbeterplan Werk en Meedoen door naar 2025.

4. Verlengde leertijd uit Onderwijsachterstandenbeleid (OAB)
Verlengde leertijd financieren we nu vanuit middelen PACT en Armoede. Voor de uitvoering van het onderwijsachterstandenbeleid ontvangt Zaanstad de SPUK OAB voor vier jaar. Dat wordt eens per vier jaar verlengd. In dit budget hebben we - mede door COVID - een reserve opgebouwd, waarmee we voorlopig de lasten verlengde leertijd kunnen dekken.

5. Inburgering
De samenstelling van de instroom is anders dan verwacht. Naar verhouding volgen meer inburgeraars de reguliere B1-route, ten opzichte van de zelfredzaamheidsroute en onderwijsroute, dan in eerste instantie werd verwacht. Hierdoor zijn de kosten van de leerroutes lager. Daarnaast zijn inburgeringsactiviteiten met elkaar gecombineerd. Hier konden wij ook minder geld uitgeven. Wij betalen de leerroutes uit een rijksbijdrage. Die valt lager uit, omdat die kosten in totaal lager zijn.

6. Gemeentefonds meicirculaire
Wij hebben van het Rijk extra geld ontvangen voor beschut werk en participatie. Ook hebben wij van het Rijk extra geld gekregen voor de aanpak van armoede en schulden. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

7. Gemeentefonds septembercirculaire
Wij hebben van het Rijk incidentele middelen gekregen voor de alleenverdienersproblematiek. Dat gaat over mensen die te weinig geld van de overheid krijgen als gevolg van samenloop van regelingen. Het Rijk heeft geld gegeven aan de arbeidsmarktregio voor hulp en begeleiding van arbeidsmigranten. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

8. Toerekening capaciteit
Via de kostenverdeling zijn de apparaatslasten- en baten verdeeld. Een nadere toelichting is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering.

9. Overige kleine begrotingsbijstellingen
Het restant van -€ 0,58 mln. wordt verklaard door diverse relatief kleine begrotingsbijstellingen. (Zie ook programma 4 Gezondheid en programma Hoofdstuk Financiën)

Mutaties met saldo neutraal effect op de Begroting
A. Armoede en schulden aanpak
De raad en het college hebben een speerpunt gemaakt van het voorkomen van schulden en armoede bij inwoners. Wij stellen een aantal maatregelen voor. Daarmee bieden wij onze inwoners de vroege hulp en het maatwerk die zij nodig hebben. Ook breiden wij de ambtelijke capaciteit tijdelijk uit. Wij betalen de lasten uit extra middelen die wij van het Rijk hebben ontvangen. Wij storten een deel van dit geld in de reserve Schulden en Armoede. Wij zijn namelijk gestart in 2024, en de uitvoering loopt door tot en met 2028.

B. Opvang ontheemden Oekraïne
Wij vormen een nieuwe reserve voor Flexwonen. Wij willen hiermee van de crisis een kans maken. Wij voegen het extra geld toe dat Zaanstad van het Rijk heeft gekregen. Dat krijgen wij door de aanleg van de noodopvang van vluchtelingen aan de Gerrit Bolkade. Wij hebben nieuwe voorspellingen gemaakt van de uitgaven en inkomsten van de opvang van ontheemden uit Oekraïne. De uitgaven vallen lager uit. Dat komt doordat opvang op het land goedkoper is dan op het water. Verder hebben we minder menskracht nodig, omdat we in een beheersituatie zijn gekomen. Wij betalen minder leefgeld, omdat meer ontheemden aan het werk zijn. Ook hoeven wij minder geld als onvoorzien aan te houden. Wij voegen dit voordeel voor het grootste deel toe aan de reserve Flexwonen. Wij verwachten een lagere rijksbijdrage voor leefgeld voor ontheemden in particuliere opvang. Het verschil tussen uitgaven en inkomsten betalen wij uit de reserve opvang ontheemden Oekraïne. (Zie ook programma Verstedelijking)

C. Hulp aan gedupeerden kinderopvangtoeslagaffaire
Wij hebben de hulp aan gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire vanaf 1 september in eigen hand genomen. Hiermee willen wij de kwaliteit van de hulp verbeteren.  Wij breiden daarvoor de ambtelijke capaciteit uit. Daarnaast is het aantal verstrekkingen aan gedupeerden gestegen. Wij betalen de kosten uit geld van het Rijk. (Zie ook programma Samen werken aan Zaanstad)

D. Noodopvang asielzoekers
Wij hebben extra werkzaamheden laten uitvoeren aan de Gerrit Bolkade. Dat deden wij in opdracht van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA). Het COA heeft de opvanglocatie nog niet in gebruik genomen. Hierdoor hebben wij minder personeel en budget nodig. Wij brengen de werkelijke lasten in rekening bij het COA.

E. Onderwijshuisvesting: tijdelijke huisvesting en haalbaarheidsonderzoeken
De haalbaarheidsonderzoeken voor nieuw te bouwen scholen duren langer en zijn later gestart vanwege capaciteitstekort. Hiernaast is er vanaf 2024 een andere wijze van samenwerken. Hierdoor wordt een deel van het budget overgeheveld naar 2025. Er zijn enkele schoolgebouwen in eigendom van gemeente Zaanstad. Omdat deze locaties als tijdelijke huisvesting nog nodig zijn voor onderwijs, worden deze tijdelijk verhuurd (onder meer aan Orion, Elif, Et Buut). De incidentele inkomsten hiervan worden ingezet voor onderhoud, nuts- en beheerskosten voor deze gebouwen. De tijdelijke huisvesting voor de nieuw te bouwen school H. Gorter op de Doniastraat is naar verwachting begin 2025 nodig. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de bestemmingsreserve budgetoverhevelingen. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

F. Pact Zaandam Oost
De uitvoeringsplannen Pact Zaandam Oost worden steeds concreter en op basis hiervan stellen wij budgetten beschikbaar uit subsidies. Vanuit de subsidie kansrijke wijk, die weliswaar op de gemeentebegroting staat, maar in beheer is bij het pact bureau en waar het DB pact op stuurt, in 2024 is bij de voorjaarsnota aan scholen voor de verlengde leertijd geld beschikbaar gesteld. Inmiddels blijkt dat dit maar voor bijna de helft wordt benut in 2024. Dit heeft mede te maken met de onzekerheid vanuit het hoofdlijnenakkoord met betrekking tot de specifieke uitkeringen en de terughoudendheid daarbij onder schoolbesturen. De uitbreiding van de verlengde leertijd is in volle gang, maar gaat getemporiseerd. Voorgesteld wordt de middelen door te schuiven door naar 2025. (Zie ook programma Samenwerken aan Zaanstad)

G. Transformatie Werkom
Er is landelijk onderzoek gedaan naar de toekomstige rol van sociaal ontwikkel bedrijven in de arbeidsmarktdienstverlening. Dit vraagt om een transformatie waarvoor het Rijk eenmalig middelen beschikbaar heeft gesteld. Er is tijd nodig om hiervoor samen met Purmerend en Werkom plannen te maken. Wij stellen daarom voor dit geld over te hevelen naar 2025. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

H. Actualisering Energiearmoede
Wij werken voor de witgoed(wissel)regeling aan een subsidieregeling waarbij de raad een subsidieplafond instelt. Voordat de regeling gecommuniceerd is naar de doelgroep (inwoners met een gratis Zaanpas), de loting succesvol is doorlopen en het witgoed is geselecteerd door de doelgroep bevinden wij ons in januari 2025. Wij stellen daarom voor dit geld over te hevelen naar 2025. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

I. Alleenverdienersproblematiek
Wij hebben van het Rijk geld eenmalig gekregen voor de alleenverdienersproblematiek. Dat gaat over mensen die te weinig geld van de overheid krijgen als gevolg van samenloop van regelingen. Het lukt ons niet om dit in 2024 uit te voeren. Wij stellen daarom voor dit geld over te hevelen naar 2025. (Zie ook programma Hoofdstuk Financiën)

Bovenstaand overzicht toont de mutaties op het programma Kansengelijkheid per begrotingswijziging. De toelichting op de begrotingswijzigingen en het effect over de programma's heen is ook te vinden in de bijlage 'Begrotingswijzigingen' van de Narap 2024 op financiën.zaanstad.nl .